Katalizator nədir?

Katalizator nədir?

Katalizatorlar kimyəvi reaksiyada aktivləşmə enerjisini azaldaraq reaksiya sürətini artıran və reaksiya başa çatdıqda heç bir kimyəvi dəyişikliyə məruz qalmayan maddələrdir. “Kataliz” reaksiyadakı bu dəyişikliyə verilən addır. Kimyəvi reaksiyada katalizator həm reaktiv, həm də məhsuldur. Katalizator kimyəvi reaksiyada daha az enerji sərfiyyatı ilə reaksiya sürətinin dəyişməsini təmin edir.

Katalizator nə edir? Onun vəzifələri nədir?

Katalizatorlar reaksiya göstərərək mühərrikin yaratdığı çirklənmiş qazları zərərsizləşdirir. İş prosesi zamanı atılması mümkün olmayan qazlar katalizatorlar tərəfindən minimuma endirilir. Yanmış qazların müəyyən normadan artıq emissiyası ətraf mühitə zərərli olduğu üçün qadağandır. Katalizatorlar buraxılan qazları nəzarət altında saxlayaraq ətraf mühiti qoruyur. Müəyyən aralıqlarla edilən ölçmələrdə avtomobillər lazım olandan artıq qaz boşalması edirsə, bu, katalizatorda problem olduğunu göstərir.

Katalizator performansa təsir edirmi?

Katalizatorun problemsiz işləməsi digər hissələrin də səmərəli işləməsini təmin edir. Müəyyən nasazlıqlar səbəbindən katalizatorların yüksək performans göstərə bilməməsi avtomobilin performansını azaldır. Nəqliyyat vasitələrində son dərəcə mühüm rol oynayan katalizatorların düzgün işləməsi buna görə də çox vacibdir.

Katalizatorun təmizlənməsi nədir?

Katalizatorun təmizlənməsi katalitik çeviricinin avtomobildən çıxarıldıqdan sonra müəyyən kimyəvi maddələrlə təmizlənməsidir. Təmizləmə prosesi ümumiyyətlə katalizatorda tıxanmaya səbəb olan nöqtələrin açılmasını təmin etmək üçün edilir. Bu proses, katalizatorun daha yaxşı işləməsini təmin etsə də, bu, daimi həlli təmin etmir. Təmizlədikdən sonra injektorun işığı sönsə belə, müəyyən müddətdən sonra eyni problem təkrarlana bilər. Bu səbəbdən katalizatorların təmizlənməsi çox zərurət olmadıqca mütəxəssislər tərəfindən tövsiyə edilmir.

Katalizator növləri hansılardır?

Katalizator növləri təyinatından asılı olaraq bir çox müxtəlif kimyəvi maddələr ola bilər. Proton turşularının istifadəsi susuzlaşdırma və hidroliz kimi su ilə əlaqəli reaksiyalarda geniş yayılmışdır. Bərk cisim kimi istifadə olunan katalizatorlardan bəziləri alüminium oksidi, karbon, nanohissəciklər və seolitlərdir. Bununla belə, katalizatorların iki əsas kateqoriyası var. Bu kateqoriyalardan birincisi olan homogen katalizatorlar reaksiyada olan reaktivlərlə eyni fazadadırlar. Heterogen katalizatorlarda isə katalizləşən reaksiyadan fərqli bir faza var.

Katalizator hansı avtomobillərdə tapılır?

Katalitik çevirici kimi də tanınan katalizator, dünyada hər bir avtomobildə olur. Daha təmiz və zərərsiz qaz hasil edərək ətraf mühitin qorunması baxımından katalitik çeviricilərin rolu çox vacibdir. Bunun üçün avtonəqliyyat vasitələrindən çıxan qaz mütəmadi olaraq ölçülür və nəzarətdə saxlanılır.

Katalizatorun xüsusiyyətləri hansılardır?

Katalizatorlar kimyəvi reaksiyaları kataliz edərək çoxlu maddələr əmələ gətirirlər. Məsələn, titan və alüminium komponentləri, katalizatordan istifadə edildikdən sonra reaksiya normal təzyiq səviyyəsində və 60 dərəcədə baş verir. Platinin katalizator kimi istifadəsi qazlar arasındakı reaksiyalarda mühüm rol oynayır. Ammonyakdan və platindən keçən oksigendən əldə edilən məhsul azot oksidi və azot turşusu istehsalında istifadə oluna bilər. Katalizatorun xüsusiyyətlərindən biri də xam neftin tərkibindəki böyük molekulları parçalamasıdır. Bu proses nəticəsində plastik və yanacaq üçün xammal istehsalı baş verir.

Katalizator necə işləyir? İş prinsipi nədir?

Katalizator daha az enerji sərf edərək kimyəvi reaksiyadan eyni məhsulları təmin edir. Katalizator istifadə edildikdə, tələb olunan enerji səviyyəsi reaktiv molekullar arasında toqquşmaların baş verməsi üçün lazım olduğundan aşağı olur. Kataliz prosesinin prinsipi tarazlıqların dəyişməsinə səbəb olmur.

Katalizatorun üstünlükləri nələrdir?

Katalizatorun bir çox faydası olsa da, ən çox diqqət çəkəni onun ətraf mühitin qorunmasındakı roludur. Nəqliyyat vasitələrində mühüm rolu olan katalizatorlar yanan qazların emissiyasını minimuma endirərək daha təmiz bir ətraf mühitə kömək edir. Bundan əlavə, kimyəvi reaksiyalarda katalizatorların daha az enerji sərfiyyatı da bir çox üstünlüklər verir.

Katalizatorun zərərləri nədir?

Katalizatorun zədələnməsi ümumiyyətlə nasazlıqlardan qaynaqlanır. Katalizatorlar düzgün işləməsə, qaz emissiyası istənilən səviyyədə baş verməyəcək. Bunun nəticəsində pis qoxu yayılmağa başlayır. Bu qoxu avtomobil hərəkətdə olarkən, hətta pəncərələri bağlı olsa belə hiss edilə bilər.

Katalizatorun ləğvi nəyə gətirib çıxarır?

Katalizatorun ləğvi ümumiyyətlə mütəxəssislər tərəfindən tövsiyə edilmir. Məlumdur ki, katalizatorun ləğv edilməsinin qısamüddətli faydaları olduğu kimi, uzunmüddətli problemləri də var.

Katalizator çıxarılsa nə olar?

Katalizatorun çıxarılması müsbət və mənfi nəticələrə səbəb olur. Filtr kimi fəaliyyət göstərən katalizatorların çıxarılması halında, işlənmiş qaza yüklənən təzyiq səviyyəsi də artır. Bu vəziyyət nəticəsində yanacaq sərfiyyatında müəyyən artım müşahidə olunur. Eyni zamanda, qaz filtri funksiyasını yerinə yetirən katalizatorların çıxarılması təbiətə zərər verməklə yanaşı, yüksək desibel səsinə də səbəb olur. Lakin katalizatorlar çıxarıldıqda avtomobillərdəki yoxlama mühərriki işığı yanmağa başlayır.

Katalizatorda baş verən nasazlıqlar

Katalitik çeviricilərdə bir çox müxtəlif növ nasazlıqlar baş verir. Avtomobilin işindən və xarici amillərdən asılı olaraq katalizatorun donması və ya tıxanması ən çox rast gəlinən nasazlıqlardan biridir. Digər nasazlıq isə katalizatorun tərkibindəki kimyəvi maddələrin öz xüsusiyyətlərini itirməsi və filtrin öz işini görə bilməməsidir. Bu uğursuzluqların nəticələri də problemlərin ölçüsündən asılı olaraq fərqlənir.

Katalizatorun xarab olduğunu necə müəyyən etmək olar?

Katalizatorun xarab olduğunu başa düşmək üçün önə çıxan bəzi simptomlar var. İşlənmiş qazdan gələn pis qoxu katalizatorun nasazlığını göstərir. Mühərrikin performansının azalması və fırlanmanın çətinliyi ilə bağlı problem də katalizatordan qaynaqlana bilər. Eyni zamanda, katalizatorun nasazlığı səbəbindən yüksək işlənmiş emissiya dəyərləri meydana gəlir. Bu problemə görə avtomobillər texniki baxışdan keçə bilmir.

Katalizatorun istifadə müddəti nə qədərdir?

Katalizatorun ömrü məhsulun xüsusiyyətlərinə və avtomobilin quruluşuna görə dəyişir. Katalizatorların ömrü də avtomobilin yaşından və digər hissələrin vəziyyətindən asılıdır. Bununla belə, katalizatorların orta ömrünü 80000 ilə 10000 km arasında götürmək olar.

Katalizator məcburidirmi?

Dünyanın bir çox yerində olduğu kimi Azərbaycanda da katalizatorların istifadəsi məcburidir. Katalizatorların ətraf mühitə verdiyi mühafizə çox vacib olduğundan, nəqliyyat vasitələri müntəzəm olaraq yoxlanılır. Katalizatoru olmayan avtomobillər nasaz hesab olunduğu üçün texniki baxışdan keçə bilməz. Eyni zamanda yüksək emissiya dəyərləri avtomobillərin texniki baxışdan keçməməsinə səbəb olur. Katalizatorsuz maşın sürməyə görə də cərimə var.

Katalizator qiymətləri nə qədərdir?

Katalizatorların qiymətləri məhsulların keyfiyyətinə və xassələrinə görə fərqlənir. Katalizatorların alındığı materiallar da qiymətdə fəal rol oynayır. Eyni zamanda katalizator qiymətləri avtomobilin növünə görə müxtəlif variantlar təklif edir. Bir çox müxtəlif materialları və katalizator modellərini araşdıra bilərsiniz. Sonra müqayisə edib sizə uyğun olan variantı tapa bilərsiniz.